default_mobilelogo

Słownik pojęć judaistycznych

Sandak

Sandak - סנדק

słowo pochodzi z języka greckiego, oznacza ojca chrzestnego. Jest nim mężczyzna trzymający na kolanach dziecko w czasie ceremonii obrzezania. To wielki zaszczyt, do którego jest zapraszany zwykle dziadek dziecka lub poważany członek gminy. 
Zaszczyt wniesienia dziecka przypada zwykle bezdzietnej parze (zwanych w języku jidysz kwater i kwaterin).

   
Sanhedryn

Sanhedryn - סנהדרין

Termin pochodzący z języka greckiego; w tradycji żydowskiej oznacza żydowski sąd obradujący w czasach hellenistycznych lub też jeden z traktatów talmudycznych, traktujący o postępowaniu sądowym. Sąd był powoływany we wszystkich miastach zamieszkanych przez Żydów, a w posiedzeniach brało udział 23 sędziów. W Jerozolimie zasiadał tzw. Wielki Sanhedryn, najwyższy sąd Izraela, liczący sobie 71 sędziów, który mógł sądzić nawet króla. Spotkania odbywały się codziennie oprócz szabatów i świąt w Sali położonej niedaleko Świątyni. Jego decyzje były wiążące. Ostatnie posiedzenie odbyło się w roku 358 i dotyczyło ustalenia kalendarza żydowskiego.

   
Seder

Seder - סדר

Porządek; rytualny posiłek spożywany w wigilię pierwszego dnia święta Pesach w Izraelu, a w diasporze w pierwszy i drugi dzień. W trakcie sederu czytana jest opowieść o wyjściu z Egiptu – Hagada szel Pesach. Zawarte w niej teksty mówią o ciężkim życiu niewolnika i o pragnieniu wolności, aż wreszcie o opuszczeniu Egiptu pod przewodnictwem Mojżesza. Etapy sederu: kadesz (specjalny świąteczny kidusz – pierwszy kielich wina), u-rchac (rytualne umycie rąk – zwykle bez błogosławieństwa), karpas (spożycie gorzkich ziół maczanych w słonej wodzie – na pamiątkę ciężkiego losu i łez wylanych w Egipcie), jachac (złamanie środkowej z trzech mac wystawionych na stole; większy kawałek zostaje schowany przed dziećmi jako afikoman – do znalezienia i spożycia po posiłku), magid (zaproszenie do udziału w sederze wygłaszane po aramejsku, następnie rozpoczyna się czytanie Hagada na Pesach – historii pobytu i wyjścia z Egiptu ku wolności; w trakcie najmłodszy członek rodziny zadaje tradycyjne cztery pytania na temat odmienności wieczoru pesachowego) na zakończenie tej części wypija się drugi kielich wina; rachaca (rytualne obmycie rąk z błogosławieństwem), moci maca (błogosławieństwo nad macą), maror (spożycie maroru – gorzkich ziół zanurzanych w charoset), korech (spożycie „kanapki” Hilela – gorzkich ziół umieszczonych miedzy dwoma kawałkami macy), szulchan orech (spożycie świątecznego posiłku), całun (znalezienie i zjedzenie afikomanu), barech (odmówienie błogosławieństwa po spożyciu posiłku; wypicie trzeciego kielicha wina oraz przygotowanie kielicha wina dla proroka Eliasza, który wg tradycji pojawia się w trakcie kolacji pesachowej), halel (psalmy od 113 do 118, a po nich psalmu 136; wypicie i błogosławieństwo nad czwartym kielichem wina), nirca (prośba o Boską akceptację modlitw sederu, wezwanie o przyjście mesjasza i składanie tradycyjnych życzeń – „następnego roku w Jerozolimie”). Po tym śpiewa się tradycyjne piosenki, m.in. Chad gadija. Na zakończenie można odczytać Pieśń nad Pieśniami.

   
Sefer Tora

Sefer Tora - ספר תורה

Księga Tory. Pergaminowy zwój z hebrajskim tekstem Pięciu Ksiąg Mojżeszowych ręcznie wykonany i przepisany przez wykwalifikowanego skrybę – sofera, zwinięty wokół drewnianych lasek ze zdobionymi uchwytami. Zgodnie z tradycja każdy etap powstawania zwoju od przygotowania specjalnego pergaminu i utensyliów pisarskich po zwinięcie gotowego zwoju jest ściśle obwarowany zastrzeżeniami dotyczącymi jego koszerności. Przepisywanie Tory jest jedną z ważniejszych micwot w judaizmie. Tora zawiera 304 805 liter ułożonych w kolumny na zwoju. Kolumny liczą sobie 42 wiersze (u Żydów z Jemenu 50), a pozycja każdej litery jest ściśle określona i nie może być zmieniona pod rygorem nieważności całego zwoju (staje się on wówczas pasul – niewłaściwy, zepsuty). Zwój traktowany jest z najwyższym szacunkiem i przechowywany w najświętszym miejscu synagogi – w aron ha-kodesz. Sam zwój, owinięty w jedwab, okrywany jest dodatkowo bogato zdobioną tkaniną. Z przodu zawieszona jest ozdobna i wykonana z drogich metali plakietka z symbolami „Korony Prawa”, nawiązująca tradycyjnie do napierśnika noszonego przez Najwyższego Kapłana Świątyni (ha-kohen ha-gadol), przymocowana ponad gałkami lasek, na które jest nawinięty zwój, nazywanych „drzewem życia” (ec chajim). Zwój nie powinien być dotykany palcem. Do wskazywania odpowiednich fragmentów służy tzw. jad – wskazówka zakończona często miniaturową dłonią z wyprostowanym palcem wskazującym. Wniesienie nowego zwoju Tory do synagogi jest okazją do wielkiego święta dla całej społeczności. Wszystkie zwoje tory wyjmowane są podczas święta Simchat Tora (Radość Tory) oznaczającego zamknięcie starego i rozpoczęcie nowego cyklu czytania świętego tekstu.

   
Seuda szliszit

Seuda szliszit - סעודה שלישית

Dosłownie: trzecia uczta; posiłek spożywany w sobotę popołudniu. Jest to zwykle najmniejszy i najskromniejszy z trzech posiłków szabatowych. Je się wówczas sałatki, gefilte fisz wg tradycji aszkenazyjskiej, a tuńczyka, ostry sos (harisa) i owoce wg tradycji sefardyjskiej. W czasie uczty śpiewane są religijne pieśni takie jak: Bnei Heichala (hymn autorstwa kabalisty Izaaka Lurii), Mizmor le-Dawid (psalm 23) czy Jedid ha-nefesz (pijut z XVI wieku). Istnieją rozbieżności co do konieczności odmawiania kidusz przed tym posiłkiem, jak również co do tego czy należy spożywać chleb.

   
Sewiwon

Sewiwon – סביבון

bączek używany do gier w Święto Chanuka. Na każdej ze ścian bączka widnieje jedna z hebrajskich liter: nun, gimel, he, pe – czyli skrót od wyrażenia - nes gadol haja po (wielki cud tu się stał).

   
Sfirat Omer

Sfirat Omer - ספירת עומר

Liczenie omerów (omer – jednostka miary jęczmienia składana w ofierze w Świątyni); odliczanie dni pomiędzy świętami Pesach i Szawuot – jest ich 49. Pierwszy dzień omeru (czyli pierwszy dzień, kiedy w ofierze składano jęczmień) to 16 dzień miesiąca nisan (drugi dzień Pesach), a ostatni to pięćdziesiąty dzień – początek Szawuot (kiedy w Świątyni rozpoczynano ofiarowanie chlepa upieczonego z pszenicy). Liczenie omerów wyraża również oczekiwanie na nadanie Tory, które tradycyjnie upamiętnia święto Szawuot. Nakaz liczenia omerów pochodzi z Księgi Kapłańskiej 23:15-16. Tradycyjnie w każdy rozpoczynający się dzień omeru, czyli wieczorem, po zapadnięciu zmroku, odmawia się odpowiednie błogosławieństwo i oznajmia się liczbę omerów. Prawie cały okres sirat omer jest okresem przypominającym żałobę. Halacha zabrania wówczas obcinania włosów, golenia się, słuchania i gry na instrumentach muzycznych, zawierania małżeństw czy organizowania zabaw. Ma to, wg tradycji, przypominac o śmierci 24 000 studentów Rabiego Akiwy. Jedynie 33 dzień liczenia omerów jest dniem zwolnionym z obowiązku żałoby, kiedy można bawic się a nawet zawierać związki małżeńskie. Współcześnie w Izraelu jest to ulubiony dzień pikników i zabaw na świeżym powietrzu – urządza się zabawy przy ogromnych ogniskach. Chabad organizuje w tym dniu parady ukazujące jedność i dume z bycia Żydem. Żydzi aszkenazyjscy celebrują radość 33 dnia liczenia omerów, a sefardyjscy 34 dnia.

   
Sidur

Sidur - סידור

Modlitewnik zawierający modlitwy ułożone według określonego porządku. Niektóre modlitewniki zawierają tylko modlitwy na dni powszednie. Inne są uzupełnione o modlitwy szabatowe.Są także modlitewniki zawierające modlitwy na święta – czyli sidur szalem.

   
Simchat Tora

Simchat Tora - שמחת תורה

Heb. radość Tory; święto kończące roczny cykl publicznego czytania Tory i początek nowego cyklu.Święto przypada w miesiącu tiszre, po święcie Sukot (w Izraelu święto Simchat Tora jest obchodzone razem ze Szmini Aceret, a w diasporze odrębnie, po Szmini Aceret). Wieczorem zwoje Tory wyjmowane są z aron ha-kodesz i czytane – ostatnia parsza z Księgi Powtórzonego Prawa i pierwsza z Księgi Rodzaju. Osoba, która dostępuje zaszczytu czytania fragmentu z Ks. Powtórzonego Prawa nazywana jest Chatan Tora, a czytająca fragment Księgi Rodzaju – Chatan Bereszit. Zwoje Tory obnosi się w rytualnej procesji dookoła bimy siedem razy (hakafot). Towarzyszy temu radosny taniec i śpiew. Poranne nabożeństwo następnego dnia charakteryzuje świąteczna wersja modlitwy Amida, halel i musaf. Zwoje są ponownie wyjmowane z aron ha-kodesz i powtórzone hakafot. W Izraelu istnieje także zwyczaj urządzania procesji (hakafot sznijot – druga procesja) ze zwojami na głównym placu miasta, gdzie w obrzędzie może uczestniczyć większa liczba ludzi. Towarzyszą temu śpiewy, tańce i koncerty.

   
Sisza Sidrei Miszna

Sisza Sidrei Miszna - שישה סדרי משנה

Sześć porządków Miszny – sześć części na które dzieli się Miszna: Zraim (Nasiona) - w którym spisano prawa dotyczące rolnictwa; Moed (Święto) – zawierający prawa dotyczące szabatów, świąt oraz postów; Naszim (Kobiety) - prawa dotyczące kobiet, a także ślubów i rozwodów; Nezikin (Szkody) - prawodawstwo cywilne i karne; Kodaszim (Świętości) - prawa dotyczące ofiar oraz Tacharot (Czystości) - prawa czystości i nieczystości rytualnej. Każda z części zawiera od 7 do 12 traktatów precyzujących prawie wszystkie aspekty życia (w sumie 63 traktaty).

   
Siwan

Siwan - סיון

Dziewiąty miesiąc kalendarz żydowskiego (licząc początek roku w miesiącu tiszre) lub  trzeci (licząc początek roku w nisan). Przypada w maju - czerwcu. Nazwa miesiąca pochodzi z języka akadyjskiego, oznacza czas wyznaczony. Jego nazwa pojawia się w Księdze Estery. Według tradycji pierwszego siwan Izraelici przybyli na pustynię. Zaś szóstego dnia zmarł król Dawid. Święto Szawuot przypada szóstego dnia tego miesiąca, w diasporze dodaje się jeszcze jeden dzień.

   
Slichot

Slichot - סליחות

Modlitwy błagalne z prośbą o przebaczenie odmawiane w czasie przed wielkimi świętami (wg sefardyjczyków początkiem jest drugi dzień miesiąca elul, a wg aszkenazyjczyków - szbat przed Rosz ha-Szana, i trwają w trakcie jamim noraim) i w dni postów. Centralnym elementem jest wyliczanie trzynastu atrybutów Boga (wg Księgi Wyjścia 34:6-7) a zawierają szereg liturgicznych poematów. Rytuał zaczyna się od recytacji psalmu 145 i pół-kadiszu a ma miejsce albo po modlitwie wieczornej albo przed modlitwą poranną. Slichot są także odmawiane w dni postu, za wyjątkiem postu w 9 dniu miesiąca aw (Tisza be-Aw), gdyż wg tradycji w tym dniu zamknięte są bramy niebios dla modlitw.

   
Smicha

Smicha - סמיכה

Ordynacja na rabina; termin wywodzi się od czasownika oznaczającego – „opierać się o” lub „upoważniać, aprobować”. Współcześnie dokument wydawany po ukończeniu wyższej szkoły talmudycznej upoważniający do pełnienia roli rabina.

   
Sofer stam

Sofer stam - סופר סת"ם

Skryba, kopista przepisujący święte teksty; termin pochodzi od słów „sofer” – pisarz i skrótu od „Sefer Tora”, „Tefilin” i „Mezuzot”. Oprócz roli kopisty sofer pełni też istotne funkcje – kopiuje megilot, pozostałe księgi Tanachu jak również kontrakty małżeńskie (ketubot) czy dokumenty rozwodowe (get). Sofer jest również specjalistą od kaligrafii hebrajskiej. Pełniący funkcję sofera człowiek powinien być religijny i znać prawa dotyczące swojej profesji. Nauka odbywa się poprzez terminowanie u praktykującego sofera.

   
Sukot

Sukot - סוכות

Święto rozpoczynające się piętnastego dnia miesiąca tiszre. Trwa w Izraelu siedem, a w diasporze osiem dni. Jest jednym z trzech świat pielgrzymich. Nazywane też świętem plonów, zbiorów - Chag ha-Asif. Nazwa występuje w Księdze Wyjścia 23:16 i 24,12. Nazywane jest świętem plonów, ponieważ przynoszono wówczas do Świątyni ofiary zebrane z plonów winnic, pól i sadów. Natomiast w Księdze Kapłańskiej 23,35 oraz Powtórzonego Prawa 16,13 nazywane jest świętem Szałasów, Namiotów - w języku hebrajskim Sukot. W Biblii w Księdze Kapłańskiej 23,42 zawarty jest nakaz mieszkania przez siedem dni w szałasach. Namiot – suka nawiązuje do wędrówki Izraelitów przez pustynię. Suka przypomina także o Boskiej opiece, której doświadczyli Izraelici w czasie wędrówki przez pustynię. Suka jest symbolem nietrwałości i przemijalności.

   
Szabat

Szabat - שבת 

Siódmy dzień tygodnia, dzień odpoczynku w judaizmie. Trwa od zachodu słońca w piątek wieczorem do momentu kiedy w sobotę wieczorem pojawią się na niebie co najmniej trzy gwiazdy. W szabat człowiek wolny jest od codziennych obowiązków i pracy, swój czas może poświecić modlitwie, nauce i rodzinie. W szabat spożywa się trzy uroczyste posiłki: wieczorem, wczesnym popołudniem oraz pod koniec szabatu. Szabat wspomniany jest w Biblii w Księdze Rodzaju, w opisie stworzenia świata - po zakończeniu dzieła stworzenia Bóg odpoczął. Kolejnymi ważnymi etapami wieczoru szabatowego są:
Hadlakat nerot szabat - zapalanie świec szabatowych raz błogosławieństwo nad nimi. Jeden z najważniejszych religijnych obowiązków kobiety. Wnosi do domu światło i stwarza miłą atmosferę. Istnieje zwyczaj zapalania dodatkowych świec, a ich ilość zgadza się z liczbą dzieci w rodzinie;
Kabalat szabat - modlitwa odmawiana w synagodze na przyjęcie szabatu. Po niej następuje modlitwa wieczorna, która różni się od tej odmawianej w dzień powszedni. 
Kidusz - błogosławieństwo odmawiane nad winem, po nim rytualne umycie rąk (netilat ha-jadaim), błogosławieństwo nad chlebem, a następnie uroczysta kolacja.
Modlitwa szabatowa różni się od modlitwy dni powszedniego. W piątek wieczorem przed modlitwą arawit odmawia się Kabalat szabat, w sobotę rano: szachrit oraz musaf. Czytana jest paraszat ha-szawua  porcja Tory na dany tydzień.
W sobotę wieczorem urządza się uroczystość zwaną hawdala, oddzielająca czas święty od powszedniego.

   
Szabat Bereszit

Szabat Bereszit - שבת בראשית

Pierwszy szabat przypadający po święcie Simchat Tora. Tego dnia zaczyna się od początku cykl czytania Pięcioksięgu. Pierwszą parszą jest parsza Bereszit.

   
Szabat Gadol

Szabat Gadol - שבת גדול

Nazwa szabatu bezpośrednio poprzedzającego święto Pesach. W trakcie szabatu rabin wygłasza mowę na temat zwyczajów związanych ze świętem. W wielu gminach aszkenazyjskich istnieje zwyczaj czytania fragmentu z hagady na Pesach.

   
Szabat ha-Chodesz

Szabat ha-Chodesz – שבת החודש

Szabat przypadający przed rosz chodesz nisan lub w rosz chodesz nisan. Podczas tego szabatu wyciąga się z aron ha-kodesz dwie księgi Tory. Czytanie pochodzi z Księgi Wyjścia 12:1-20. Gdy szabat przypada dokładnie w rosz chodesz wyciąga się trzy Księgi Tory. Czytana parsza przypomina, że miesiąc nisan jest pierwszym miesiącem. Dotyczy świętości tego miesiąca i ofiary pesachowej. Także haftara pochodząca z Księgi Jechezkiela dotyczy nakazów związanych ze świętem Pesach i ofiar.

   
Szabat Hazon

Szabat Hazon - שבת חזון

Nazwa szabatu bezpośrednio poprzedzającego post  dziewiątego dni miesiąca aw upamiętniającego zburzenie Świątyni. W ten szabat czyta się jako haftarę fragment z księgi Izajasza 1,1-27. Czytana haftara opisuje stan duchowy, w którym nalazł się naród żydowski w czasie pierwszej Świątyni Jerozolimskiej.

   
Szabat Mewarchim

Szabat Mewarchim - שבת מברכים

Szabat poprzedzający nowy miesiąc, w czasie którego odmawia się błogosławieństwo miesiąca; odmawia się ją między haftarą a modlitwą musaf w szabat poprzedzający Rosz Chodesz (początek miesiąca), błogosławi się nadchodzący miesiąc i ogłasza kiedy on nadejdzie. W modlitwie są prośby o zdrowie, zapewnienie źródła utrzymania, bojaźń boską. Nie błogosławi się nadejścia miesiąca tiszre, z dwóch powodów, po pierwsze, ponieważ wszyscy wiedzą, kiedy nastąpi Rosz Chodesz tiszre, gdyż jest to także Rosz ha-Szana; a drugi powód to wiara, że szatan, oskarżyciel nie powinien znać daty dnia sądu, aby nie mógł stawić się i skarżyć naród żydowski.

   
Szabat Nachamu

Szabat Nachamu - שבת נחמו

Nazwa szabatu po poście Tisza be-Aw. Nazwa pochodzi od pierwszego słowa czytanej wówczas haftary z księgi Izajasza - Nachamu, nachamu ami... Czytany w ten szabat fragment dotyczy wizji odkupienia i wybawienia u kresu dni.

   
Szabat Para

Szabat Para - שבת פרה 

Szabat, w czasie którego czytana jest parszat para z Księgi Powtórzonego Prawa 19: 1-22. 
Czytany fragment Tory dotyczy rytualnego oczyszczenia poprzez użycie prochu z czerwonej krowy. Haftara pochodzi z księgi Jechezkiela i dotyczy duchowego oczyszczenia narodu żydowskiego przez Boga. Podczas szabatu Para wyciąga się z aron ha-kodesz dwie księgi Tory.

   
Szabat Szira

Szabat Szira - שבת שירה

Jest to szabat w czasie którego czytana jest parsza Be-szlach. W niej czytana jest Szirat ha-Jam, którą śpiewali Izraelici podczas przejścia przez Morze Czerwone. Jako haftrę czyta się pieśń Debory. Szirat ha-jam czytana jest także w czasie modlitwy porannej. Jednym ze zwyczajów związanych z tym szabatem jest dokarmianie ptaków. W społecznościach Żydów pochodzących z Gruzji czy Włoch spożywa się specjalne potrawy zarezerwowane na ten dzień.

   
Szabat Szkalim

Szabat Szkalim - שבת שקלים

Szabat przed rosz chodesz adar w roku przestępnym lub też szabat przypadający w rosz chodesz adar. Wyciąga się z aron ha-kodesz dwie księgi Tory. Parsza Szkalim pochodzi z Księgi Wyjścia 30:11-16. W rosz chodesz wyciąg się trzy Księgi Tory. Parsza Szkalim dotyczy obowiązku ofiarowania połowy szekla ciążącym na każdym Żydzie, czyli ofiary składanej w czasach Światyni.

   
Szabat Szuwa

Szabat Szuwa - שבת שובה

Szabat przypadający pomiędzy Rosz ha-Szana a Jom Kipur. Nazwa szabat pochodzi od pierwszego słowa z czytanej tego dnia haftary: "Szuwa Izrael ed Adonaj Elokejcha" - z Księgi proroka Izajasza. Inna nazwa tego szabatu to szabat Tszuwa, ponieważ przypada w czasie Dziesięciu Dni Skruchy.

   
Szabat Zachor

Szabat Zachor - שבת זכור 

Szabat poprzedzający Purim. W synagodze odczytywany jest fragment z księgi Powtórzonego Prawa 25,17-19. Nazwa szabatu pochodzi od wersu : „Pamiętaj co uczynił ci Amalek” 
Amalek to przodek Hamana, który planował zagładę Żydów w Persji, za czasów króla Achaszwerosza. Według zwyczaju wielu społeczności żydowskich tego dnia czyta się pijut autorstwa Jehudy ha-Lewiego „ Któż jak Ty...”

   
Szachrit

Szachrit - שחרית

Modlitwa poranna, odpowiednik ofiary porannej. Nazwa pochodzi od słowa szachar - poranne światło. Modlitwa zaczyna się od błogosławieństwa – birkat ha-szachar, po nim następują odpowiednie czytania z Biblii i pism rabinicznych wspominających ofiary w Świątyni a kończy kadiszem – kadisz de-rabanan. Następnie odmawia się Psukej de-zmira (psalmy 100, 145-150) i modlitwy (m.in. Pieśń Morza z Księgi Wyjścia 14 i 15). Potem następuje wezwanie do modlitwy – barchu, po nim recytacja Szma Izrael, Amida. Na zakończenie odmawiana jest modlitwa Tachnun (oprócz dni świątecznych). W poniedziałki i w czwartki odczytywana jest Tora. Po czytaniu odmawia się modlitwę U-ba le-cijon, Alejnu i Kadisz.

   
Szalijach cibur

Szalijach cibur – שליח ציבור

Inaczej w języku hebrajskim chazan. Przewodzi modlitwom w synagodze. Pierwotnie odmawiał całą modlitwę na głos za tych, którzy nie potrafią sie modlić. Także współcześnie zwyczaj ten jest znany w społecznościach sefardyjskich i orientalnych. Wśród Żydów aszkenazyjskich szalijach cibur odmawia na głos tylko niektóre fragmenty modlitw (kadisz, błogosławieństwa, powtórzenie modlitwy Szmone Esre).

   
Szana Towa he-Hatima Towa

Szana Towa he-Hatima Towa – שנה טובה וחטימה טובה

Dobrego roku i dobrego zapisu. Tradycyjne życzenia na nowy rok.

   
Szawout

Szawout - שבועות

Święto Tygodni, obchodzone czterdzieści dziewięć dni po Pesach. Przypada 6 dnia miesiąca Siwan. Inne nazwy święta to Chag ha-Bikurim - Święto Pierwocin, także Chag ha-Kacir-  Święto Żniw. Święto nadania Tory na Synaju. Ma także charakter rolniczy. W starożytnym Izraelu był to czas zbiorów jęczmienia i pszenicy. Szawuot jest jednym z trzech świat pielgrzymich. Po zburzeniu Świątyni jerozolimskiej święto nabrało odmiennego znaczenia niż dotychczas. Zamiast związku z ziemią, światem wegetacji podkreślono związek z Torą, nauką i duchowością. Ponieważ nie można było składać pierwocin, nie było już kontaktu z ziemią przeniesiono akcent na naukę. Święto Szawuot jest zwieńczeniem okresu rozpoczynającego się od święta Pesach. W Pesach Izraelici wyszli z niewoli, stali się narodem, dopiero wtedy już jako wolni ludzie otrzymali Torę na Synaju.

   
Szchita

Szchita - שחיטה

Rytualny ubój. Dokonuje go szochet poprzez przecięcie ostrym nożem (chalef) głównych arterii, tchawicy i przełyku tak by spowodować wypłynięcie krwi (która nie może być spożywana). Taka metoda uboju uważana jest za humanitarną gdyż śmierć następuje prawie natychmiast.. Mięso ze zwierzęcia pozbawionego życia w jakikolwiek inny sposób nie jest spożywane.

   
Szemini Aceret

Szemini Aceret - שמיני עצרת

Zgromadzenie dnia ósmego, ósmy dzień Sukot. Przypada dwudziestego drugiego dnia miesiąca tiszre. W tym dniu odmawia się modlitwę o deszcz. W Izraelu święto jest połączone ze świętem Simchat Tora, a w diasporze jako dwa odrębne święta.

   
Szir ha-Szirim

Szir ha-Szirim – שיר השירים

Pieśń nad Pieśniami. Księga biblijna, której autorstwo jest przypisywane królowi Salomonowi. Jest jedną z tak zwanych chamesz megilot - pięciu zwojów. Czytana jest w czasie święta Pesach. Poza tym czyta się ją przed nadejściem szabatu. Ten zwyczaj jest szczególnie popularny wśród Żydów znajdujących się pod wpływem kabały. Wśród Żydów aszkenazyjskich istnieje zwyczaj czytania tej księgi w szabat wypadający w podczas świąt Pesach ze względu na opis wiosny zawarty w tekście. Część komentatorów uważała Pieśń nad Pieśniami za alegorię miłości Boga i Izraela oraz za najświętszą z ksiąg. Choć inni komentatorzy podważali natchniony charakter tekstu. Jednak autorytet rabego Akiwy, który powiedział, że Pieśń nad Pieśniami jest najświętszą z ksiąg biblijnych uciął spekulacje na temat jej pozareligijnego charakteru.

   
Sziwa

Sziwa - שבעה

Siedem dni ścisłej żałoby. W okresie ścisłej żałoby (po bliskim członku rodziny) rodzina zmarłego spotyka się w domu. W tym okresie nie wolno pracować, zabronione jest także studiowanie Tory (oprócz niektórych ksiąg) i rozrywka.

   
Sziwa asar be-tamuz

Sziwa asar be-tamuz – שבע עשר בתמוז

Post siedemnastego tamuz. Post dnia siedemnastego tamuz jest początkiem trzytygodniowego okresu żałoby, zwanego w języku hebrajskim bejn ha-mecarim trwającego do dziewiątego dnia miesiąca aw, w rocznicę zburzenia Świątyni.  Zniszczenie Pierwszej i Drugiej Świątyni rozpoczęło się tego samego dnia. Według tradycji oblężenie Jerozolimy rozpoczęło się siedemnastego tamuz. Post w dniu siedemnastym aw upamiętnia także inne wydarzenia: rozbicie Tablic Przymierza, po tym jak Mojżesz odkrył, że Izraelici oddają cześć złotemu cielcowi.

   
Sziwat ha-minim

Sziwat ha-minim - שבעת המינים

Dosł. siedem gatunków (roślin); siedem gatunków roślin wymienionych w Biblii, uprawianych w Izraelu i uważanych za najważniejsze, ofiarowywane za czasów Świątyni jako pierwociny w święto Szawuot oraz jedzone w trakcie sederu organizowanego w Tu bi-szwat. Są to: pszenica, jęczmień, winogrona, figi, granaty, oliwki i daktyle.

   
Szlosz ha-regalim

Szlosz ha-regalim - שלוש הרגלים 

Trzy święta pielgrzymie ( Pesach, Szawout, Sukot), w czasie których obowiązuje pielgrzymka do Jerozolimy. W czasach istnienia Świątyni składano ofiary. Wszystkie trzy święta wymienione są w Biblii w księdze Wyjścia 23:14-17. Święto Pesach upamiętnia wyjście z Egiptu. To także początek wolości. Święto Szawuot upamiętnia nadanie Tory na Synaju. Święto Sukot upamiętnia czterdziestoletnią wędrówkę przez pustynię. W kalendarzu rolniczym, z którego wywodzą się święta, Pesach jest świętem wiosny, Szawuot to czas zbioru pszenicy i owoców a Sukot to święto plonów. Inna symbolika świąt w odniesieniu do ważnych wydarzeń w życiu jednostki: Pesach - to narodziny; Szawuot - osiągnięcie dojrzałości; Sukot - wstąpienie w związek małżeński.

   
Szloszim

Szloszim - שלושים

Trzydzieści dni żałoby liczonych od pogrzebu, obchodzonej po śmierci bliskiego członka rodziny.  W tym czasie zabronione jest między innymi uczestnictwo w radosnych wydarzeniach, rozrywka, obcinanie włosów, golenie się.

   
Szma Izrael

Szma Izrael – שמע ישראל

Słuchaj Izraelu; jedna z najważniejszych modlitw judaizmu. W skład tej modlitwy wchodzą następujące fragmenty z Pięcioksięgu: z Księgi Powtórzonego Prawa 6,5-9; 11,13-21. Z Księgi Liczb 15, 37-41. Modlitwę odmawia się rano i wieczorem. 
Tradycyjnie powinny to być ostatnie słowa wypowiadane przez Żyda w obliczu śmierci.
Zapisana modlitwa, znajdująca się na przykład wewnątrz mezuzy, w pierwszym wersie ma wyróżnione dwie litery – ajin i dalet, które razem tworzą słowo – ed – świadek, co ma się wiązać z tym, że każdy, kto odmawia Szma Israel, daje jednocześnie świadectwo prawdzie zawartej w jej słowach.

   
Szmone Esre

Szmone Esre - שמונה עשרה

Osiemnaście błogosławieństw lub Amida. Modlitwa odmawiana  na stojąco, modlący się zwrócony jest w kierunku Jerozolimy.

   
Szochet

Szochet - שוחט

Osoba dokonująca rytualnego uboju (szchita) ssaków i ptaków określonych jako koszerne. Osoba taka musi znać wszystkie prawa dotyczące koszerności i być praktykującym, religijnym Żydem. Prawo do rytualnego uboju nadawane jest po odbyciu odpowiedniego przeszkolenia przez rabina.

   
Szofar

Szofar -  שופר

Barani róg (zazwyczaj) - instrument. W miesiącu elul, w Rosz ha-Szana dmie się w szofar, aby obudzić duszę i zachęcić do skruchy. Zakończenie Jom Kipur jest także obwieszczane dęciem w szofar.

   
Szulchan Aruch

Szulchan Aruch – שולחן ערוך

Dosłownie nakryty stół. Kodeks prawa żydowskiego autorstwa Josefa Karo, żyjącego na przełomie XV/ XVI wieku. Składa się z czterech części: Orach chaim – Ścieżka życia, zawiera przepisy rytualne dotyczące świat, szabatów i dni powszednich; Jore dea - Nauczyciel Wiedzy, zawiera prawa związane z koszerem, czystością rytualną, ślubami, żałobą oraz innymi aspektami życia codziennego; Ewen ha-ezer - Kamień pomocy, zawiera zbiór praw małżeńskich i rozwodowych oraz Choszen Miszpat- Tarcza Prawa, zawiera zbiór prawa cywilnego i karnego.

   
Szuszan Purim

Szuszan Purim - שושן פורים

Święto Purim obchodzone w miastach, które były otoczone murami w czasach Jehoszuy. Obchodzi się je dzień później niż „właściwe” Purim. Obecnie Szuszan Purim świętuje się w Jerozolimie.

   
Szwat

Szwat - שבט

Piąty miesiąc kalendarza żydowskiego (licząc początek roku w miesiącu tiszre) lub jedenasty (licząc początek roku w nisan). Przypada w styczniu - lutym. Liczy trzydzieści dni. Wg tradycji piętnastego dnia miesiąca przypada Rosz ha-Szana le-Ilanot (tu bi-Szwat) - Nowy Rok Drzew. Trzydziestego dnia miesiąca przypada Jom ha-Miszpacha - Dzień Rodziny lub Jom Ha-Em - Dzień Matki. Ustalono go w rocznicę śmierci Henriety Szold, założycieli organizacji Hadassa. W miesiącu szwat przypada szabat szira (szabat paraszat Bi-szlach z Księgi Wyjścia) nazwany od czytanego wówczas fragmentu o przejściu Izraelitów przez Morze Czerwone. W wielu żydowskich społecznościach istnieje zwyczaj dokarmiania w ten dzień ptaków.

   

Kontakt

        

Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra

ul. Twarda 6
00-105 Warszawa
tel.: 22 620 34 96
email: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.l
KRS: 0000184858
Nr konta bankowego: 04124010241111001005772107

Przekaż 1% naszej organizacji

Program PIT udostępniamy we współpracy z IWOP
w ramach projektu PITax.pl dla OPP