Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra

Chag ha-Asif -  חג האסיף

Święto Zbiorów – inna nazwa Święta Sukot. Tę nazwę odnajdujemy w Księdze Wyjścia 23;16 oraz 24:12. W Księdze Kapłańskiej 23;35 oraz w Powtórzonego Prawa 16;13 nazywane jest świętem Namiotów, Szałasów. W Izraelu był to czas zbioru plonów. Święto to jest kolejnym po Pesach i Szawuot świętem pielgrzymim, w czasie którego składano dar z pól oraz sadów. Uważa się, że w Ziemi Izraela po zakończeniu zbiorów winogron odbywały się zbiory oliwek i były to ostanie plony zbierane w danym roku, po czym następowała pora deszczowa. Istnieje przypuszczenie, że dawni rolnicy aż do zebrania wszystkich plonów z pól, winnic i sadów mieszkali w prowizorycznych namiotach, aby w ten sposób móc pilnować plonów.

Chag ha-Awiw -  חג האביב

 Święto Wiosny – inna nazwa święta Pesach. Pojawia się w Księdze Wyjścia (Szemot) 13:3-4 oraz w Księdze Powtórzonego Prawa: 16:1-2. Genezy święta Pesach upatruje się w prastarych obrzędach rolniczych związanych z wiosną. Jednym z charakterystycznych elementów tego wiosennego święta było składanie ofiary z jagnięcia. Miała ona zapewnić płodność. Dodatkowym elementem było spożywanie niekwaszonego chleba, co miało gwarantować urodzaj. Poza tym ścinano pierwsze kłosy jęczmienia, które następnie były zanoszone w ofierze dziękczynnej do Świątyni Jerozolimskiej. Był to omer - snop. Po złożeniu ofiary można było spożywać nowe plony.

Chag ha-Bikurim - חג הביכורים

Święto Pierwocin - inna nazwa święta Szawuot. Cas, kiedy pierwsze plony przynoszono do Świątyni jerozolimskiej, wg nakazu z Księgi Wyjścia 23;19 i Powtórzonego Prawa 26;1-11 gdzie znajduje się opis składania ofiar z różnych gatunków roślin. W Księdze Wyjścia 23;17 czytamy, że każdy mężczyzna ma obowiązek stawić się przed Panem w Jerozolimie, gdzie składano w ofierze dwa chleby z pszenicy.
Poza ofiarami z nowych zbiorów pszenicy przynoszono także pierwociny innych zbiorów: fig, winogron, granatów, oliwek, daktyli oraz miód i oliwę. Z zależności od długości trasy, którą mieli do pokonani pielgrzymi pierwociny plonów przynoszono świeże lub suszone. Rolniczy aspekt święta Szawout został zmieniony po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej kiedy nie można było już składać ofiar.

Chag ha-Cherut - חג החרות

Święto Wolności - inna nazwa święta Pesach upamiętniającego wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej. Uczestnicząc w wieczerzy paschalnej, każdy powinien przeżywać wydarzania opisane w Hagadzie jakby sam wyszedł z Egiptu, z niewoli i stał się wolnym człowiekiem.

Chag ha-Kacir - חג הקציר

Święto Żniw – inna nazwa święta Szawuot. Czas zbioru pszenicy.

Chag-ha-Macot - חג המצות

Święto Macy - inna nazwa święta Pesach, podczas którego obowiązuje zakaz spożywania potraw zawierających zakwas.

Chamec -  חמץ

zakwas. Potocznie: nazwa potraw zawierających zakwas zakazanych w Pesach. Nie wolno ich ani jeść ani posiadać. Przed świętem dokonuje się rytualnej sprzedaży chamecu. Chamec to wszelkie produkty pochodzenia zbożowego, w trakcie przygotowywania których zachodzi proces powstania zakwasu (np. chleb, ciasta, itp., ale także produkty niespożywcze zawierające zakwas). Wśród Żydów aszkenazyjskich dodatkowo istnieje zwyczaj nie spożywania roślin strączkowych (fasoli, grochu) a także ryżu. Zakaz chamecu jest kilkakrotnie wymieniony w Biblii: w Księdze Wyjścia 12:15 – nakaz usunięcia chamecu; w Księdze Wyjścia 12:19 oraz w Księdze Powtórzonego Prawa 16:3 zakaz posiadania chamecu w domu oraz zakaz jedzenia chamecu wymieniony w Księdze Wyjścia 12:20.

Chamesz Megilot - חמש מגילות

Pięć zwojów (ksiąg) spoza Pięcioksięgu. Są to Księga Estery czytana w święto Purim, Pieśń nad Pieśniami, którą czyta się w święto Pesach, Księga Rut czytana w Szawuot, Lamentacje (Jeremiasza) odczytywane podczas postu 9 aw oraz Księga Koheleta czytana w święto Sukot.

Chamisza Chumszej Tora -  חמישה חומשי תורה

Pięcioksiąg Mojżeszowy (Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa czyli Bereszit, Szemot, Wajikra, Bamidbar, Dewarim). Księgi zawierają opis pradziejów rodzaju ludzkiego od stworzenia świata i ludzi, przez opis potopu, po historię patriarchów Abrahama, Izaaka i Jakuba. Zawierają poza tym opis tworzenia się narodu żydowskiego od niewoli egipskiej poprzez wędrówkę przez pustynię aż po nadanie Tory na górze Synaj. A także opis przymierza zawartego pomiędzy Bogiem a narodem żydowskim.

Chanuka -  חנוכה

święto przypadające 25 dnia miesiąca kislew. Jedno ze świat nie wspomnianych w Biblii.
Trwa osiem dni. Upamiętnia  zwycięstwo Machabeuszy nad wojskami Seleucydów w 165 roku przed naszą erą oraz oczyszczenie Świątyni i odnowienie kultu. Hellenistyczna dynastia Seleucydów zmuszała Żydów do porzucenia wiary ojców. W Świątyni umieścili posągi bóstw greckich. Żydzi pod przewodnictwem Machabeuszy wzniecili powstanie. Kiedy weszli do Świątyni znaleźli w niej tylko jeden dzban koszernej oliwy używanej do zapalania ognia na świeczniku świątynnym. Mimo, że jej ilość była zdecydowanie za mała by utrzymać światło do czasu wyprodukowania nowej oliwy, stał się cud i zawartość małego dzbana wystarczyła na osiem dni. Na pamiątkę tego wydarzenia zapala się chanukowe światełka. Każdego dnia święta zapala się światła w ośmioramiennym świeczniku zwanym chanukija - pierwszego dnia jedno, drugiego dnia dwa aż do ostatniego kiedy zapala się osiem świateł. Inna nazwa święta to: Święto Świateł. Według prawa religijnego światła takie nie mogą być wykorzystane do praktycznych celów. Ich zapalanie ma za zadanie głoszenie cudu chanukowego. Zwykle świeczniki stawia się w oknach lub nawet zewnątrz domu. Dzieci otrzymują drobne upominki. Dorośli i dzieci grają w bączka – sewiwon.

Charoset - חרוסת

jedna z tradycyjnych potraw spożywana w trakcie kolacji sederowej. Charoset przygotowuje się z jabłek, bakalii i wina. Kolor i konsystencja potrawy ma przypominać glinę, z której Izraelici wyrabiali cegły w niewoli egipskiej.

Cheszwan - חשון

drugi miesiąc kalendarza żydowskiego przypadający w październiku-listopadzie(licząc początek roku w miesiącu tiszre) lub ósmy (licząc początek roku w miesiącu nisan). Liczy dwadzieścia dziewięć lub trzydzieści dni. Nazywany jest inaczej marcheszwan (mar w języku hebrajskim oznacza gorzki). Jest to jedyny miesiąc, w czasie którego nie przypada żadne święto, post lub inna uroczystość. Jedynie Żydzi etiopscy obchodzą święto w tym miesiącu - 29 cheszwan przypada święto Sigd, symbolizuje przyjęcie Tory. Upamiętnia się wówczas także prześladowania, którym społeczność etiopskich Żydów została poddana w XV stuleciu. Sigd zostało uznane przez izraelski parlament za święto narodowe w 2008. Siódmego dnia miesiąca cheszwan zaczynają się modlitwy o deszcz (w modlitwie Szmone esre). 11 dnia miesiąca cheszwan to dzień śmierci pramatki Racheli. 12 dnia miesiąca cheszwan 1995 roku został zamordowany w Tel Awiwie Icchak Rabin.

Chewra kadisza - חברה קדישא

święte bractwo, stowarzyszenie religijno - dobroczynne zapewniające członkom danej społeczności godny pochówek. Obowiązkiem stowarzyszenia było obmycie ciała zmarłego oraz pogrzeb. Członkowie towarzystwa opiekowali się także chorymi. Przynależność była zaszczytem.

Chilul ha-Szem – חילול השם

Zbeszczeszczenie Imienia Boskiego. Wykroczenie przeciwko Kidusz ha-Szem, przeciw wierze, przeciw nakazom Tory. Źródłem zakazu jest ten sam wers z Księgi Kapłańskiej, co w przypadku Kidusz ha-Szem (Ks. Kapłańska 22:32). Terminem Chilul ha-Szem okresla się najcięższe grzechy. Przykłady wymienione w Torze znajdują się w Księdze Kapłańskiej 18:21 – zakaz składania ofiar Molochowi; niedozwolonych praktyk seksualnych, itp.; 19:12 – zakaz składania fałszywych przysiąg oraz tamże 22:2; a także w księgach prorockich (m.in. w Księdze Ezechiela).

Chilula - חילולה

Słowo pochodzące z języka aramejskiego, oznaczające - wielka radość. Na przykład radość związaną ze ślubem.Wśród wyznawców chasydyzmu i kabały ma takze dodatkowe znaczenie - to uroczystość lub uroczysty posiłek, które mają w zwyczaju urządzać chasydzi badź wyznawcy kabały w rocznicę smierci cadyka, duchowego przywódcy. Najbardziej znaną jest chilula urządzana lag ba-omer w rocznicę świerci Szymona bar Jochaja. Na górę Meron przybywywaja wtedy tysiące chasydów. Inną znaną uroczystością, jest obchodzona siódemgo dnia miesiąca adar rocznica śmierci Mojżesza. W Tyberiadzie, gdzie pochowany jest rabin Meir, urządza się podobną uroczystość w rocznicę jego śmierci czternastego dnia miesiaca ijar.

Chol ha-moed - חול המועד

Dni powszednie świąt Pesach, Sukot. Mają status dni pół-świątecznych. Pierwszy i ostatni dzień Pesach i Sukot są obchodzone jako święta (w diasporze dwa pierwsze i dwa ostatnie dni). W czasie dni pół-świątecznych dozwolone są niektóre prace. W te dni nie zawiera się małżeństw aby nie umniejszać radości płynącej ze święta. Wśród Żydów aszkenazyjskich istniej zwyczaj zakładania tefilin każdego dnia chol ha -moed. Żydzi sefardyjscy nie zakładają tefilin. Podobnie chasydzi. Pół świąteczny charakter tych dni podkreśla się także odpowiednim strojem.

Chupa -  חופה

Baldachim ślubny, także ceremonia zaślubin. Od czasów średniowiecza baldachim rozpięty na czterech słupkach. W tradycji Żydów aszkenazyjskich ślubny baldachim ustawiany jest pod gołym niebem lub po zapadnięciu zmroku. Według tradycji obrzęd zaślubin sprawowany jest przez rabina, wymaga także obecności dziesięciu mężczyzn.

Com Gedalia - צום גדליה

post Gedaliasza - przypada trzeciego dnia miesiąca tiszre. Post trwa od wschodu do zachodu słońca. Upamiętnia zabójstwo zarządcy Judei Gedaliasza. Po podboju Judei przez Babilończyków, Gedaliasz zastał mianowany przez Nabuchodonozora, króla Babilonii zarządcą.Według tradycji Gedaliasz został zamordowany pierwszego dnia miesiąca tiszre, ale ponieważ jest to święto Rosz ha-Szana, dlatego post obchodzi się trzeciego tiszre.
W Księdze Jeremiasza 41 oraz w Drugiej Księdze Królewskiej 25:25-26 znajdujemy opis wydarzenia. Grupa pod przewodnictwem Iszmaela ben Netanii dotarła do miasta Micpe, w którym przebywał zarządca. Wprawdzie ostrzeżono Gedaliasza o możliwości zamachu na jego osobę, ale ten zlekceważył informacje. Gedaliasz został zmordowany, a wraz z  nim wielu Żydów i Babilończyków. Pozostali przy życiu Żydzi uciekli do Egiptu w obawie przed zemstą Nabuchodonozora. Zabójstwo Gedaliasza spowodowało ucieczkę Żydów z Judei, a kraj opustoszał.