Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra

Bar micwa -  בר מצווה

Syn przykazania, uroczystość, podczas której chłopiec staje się dorosły wobec prawa. Od tej chwili jest odpowiedzialny za swe czyny i musi wypełniać wszystkie nakazy prawa religijnego. Chłopiec powinien mieć trzynaście lat i jeden dzień.
Uroczystość Bar micwa składa się z dwóch części: nakładania tefilin odbywającego się w trakcie tygodnia oraz wezwania do czytania Tory. Ta część powinna odbyć się w dniu, kiedy czytana jest Tora. Na przykład: w poniedziałek, czwartek lub w Rosz Chodesz). Drugą cześć stanowi uroczystość odbywająca się w szabat w synagodze. Uroczystość odbywa się w synagodze w najbliższą sobotę po urodzinach chłopca. W czasie uroczystości wzywany on jest do publicznego odczytania fragmentu Tory. W wielu społecznościach obchodzi się tylko tę drugą część. Ojciec chłopca obchodzącego bar micwę w specjalnym błogosławieństwie dziękuje, ze został uwolniony od odpowiedzialności za czyny syna.
Informacja o przejściu w wiek dorosły, kiedy osoba zobligowana jest do przestrzegania prawa religijnego, pojawia się dopiero w misznie (pięciolatek – zobligowany jest do studiowania Tory, dziesięciolatek - miszny, trzynastolatek – do przestrzeganie przykazań a osiemnastolatek - do ożenku). Chłopiec od momentu bar micwy może być wliczany do minjanu.

Barajta - ברייתא   

Nazwa nadana naukom tannaitów, które nie zostały włączone do miszny. Nazwa pochodzi z języka aramejskiego, oznacza - zewnętrzna. Większość rozproszona jest w obu Talmudach, w Toseftach oraz w midraszach halachicznych (Mechilta, Sifra). Barajta rozproszona w Talmudzie babilońskim i jerozolimskim została zebrana przez Michaela Heigera w dziesięciu tomach „Ocar ha-Berajtot”. Według Rambama autorami Barajty byli rabini Hoszaja i bar Kapara.

Bat Kol - בת קול 

Niebiański głos głoszący posłanie od Boga, napomnienie lub sąd. Może obwieszczać boską wolę dotyczącą wspólnoty, narodu, władców lub jednostek. Według rabinów Bat kol objawiała się patriarchom: Abrahamowi i Izaakowi, przywódcom narodu: Mojżeszowi i Aronowi, a także podczas nadania Tory na Synaju. Według Talmudu słyszał ją Szaul i Salomon.
Odwiedzający Jerozolimę po zburzeniu Świątyni słyszeli bat kol w ruinach Świątyni. Bat kol przynosi także ukojenie. Rozstrzyga spory pomiędzy szkołami Hilela i Szamaja.
Bat Kol była uważana za głos Boga, głos aniołów lub niebiańskie echo. Bat kol może głosić zasługi świętobliwych mężów, a także sądzić ludzi po śmierci.

Bat micwa -  בת מצווה

Córka przykazania. Uroczystość, w czasie której dziewczynka staje się w pełni dorosłą wobec prawa religijnego, obchodzona przez nią w wieku dwunastu lat. Dziewczynka uważna jest za dorosłą rok wcześniej niż chłopiec, ponieważ uważa się, że wcześniedojrzewa fizycznie. Od tego momentu jest zobowiązana do przestrzegania wszystkich nakazów przeznaczonych dla kobiet.
Na przestrzeni wieków nie obchodzono bat micwy. Dopiero w wieku XIX zaczęto obchodzić tę uroczystość, na początku wśród nowoczesnych ortodoksów, później w społecznościach liberalnych. W wielu reformowanych i konserwatywnych gminach dziewczęta świętują wejście w dorosłość podobnie jak chłopcy w wielu trzynastu lat.
Po raz pierwszy zorganizowano uroczystość bat micwy w 1922 roku w Nowym Jorku. Większość społeczności ortodoksyjnej sprzeciwia się urządzaniu uroczystości.

Bdikat chamec -  בדיקת חמץ 

Poszukiwanie chamecu. Ponieważ podczas święta Pesach zakazane jest spożywanie oraz posiadanie zakwasu (czyli produktów z następujących zbóż: pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa, czy orkiszu) w wieczór poprzedzający początek wiosennego święta Pesach urządzane jest poszukiwanie resztek zakwasu, na przykład okruszków chleba. W poszukiwaniach uczestniczą także dzieci. Resztki znalezionego chamecu, który może być pozostawiony celowo są palone nazajutrz. Znaleziony zakwas należy zostawić w wiadomym sobie miejscu, aby nie bylo potrzeby ponownego szukania. Według Tory wystarczy pokonać unieważnienia chamecu w myśli, ale rabini dodali do tego nakaz szukania chamecu.

Przebieg wieczoru: Przed rozpoczęciem poszuiwania chamecu odmaiwane jest błogosławieństwo: „Błogosławiony jesteś Ty, Haszem, Nasz Bóg, Król świata, który uświęciłeś nas swoimi przykazaniami i nakazałeś nam usunięcie chamecu”. Niezwłocznie po odmówieniu błogosławieństwa należy przystąpić do szukania chamecu. W tym czasie nie należy rozmawiać. Głowa rodziny ze świeczką w ręce przeszukauje kolejne pomieszczenia w mieszkaniu. Znalezienie chamecu po dokladnym uprzątnięciu domu jest bardzo trudne. Stąd zwyczajowo zostawia się w kilku miejscach okruchy chleba lub inny chamec, aby błogosłweiństwo nie zostało wypowiedziane bez potrzeby. Znalezione okruchy zbiera się do torebki, plastikowego lub papierowego talerza. Po zakończeniu poszukiwania chamecu następuje jego unieważnienie (bitul chamec). Dokonuje się tego poprzed wypowiedzenie nastepującej formuły: „Każdy chamec i zakwas, który znajduje się w moim posiadaniu, a którego nie zauważyłem i nie zniszczyłem, powinien zostać  unieważniony i uznany za pyl ziemi.”Jej oryginalna wersja jest napisana w języku aramejskim.

Bejt almin lub bejt olam -  בית עלמין

Dom wieczności lub  inna nazwa to beit kwarot - dom grobów. Tymi terminami nazywano cmentarz. Wg prawa żydowskiego cmentarz powinien być poza terenem zamieszkałym (minimalna odległość jest podana w Talmudzie. W traktacie Bawa Batra podana jest odległość minimum pięćdziesiąt amot od miasta, a w traktacie Makot podana odległość wynosi trzy tysiące amot. Ama - to starożytna miara długości dł. łokcia ). Ziemi, w której został założony zmarły, nie można użyć w innym celu. Sposób chowania zmarłych jest ściśle związany z wiarą w zmartwychwstanie i stworzenie człowieka na Boski obraz i podobieństwo. Ciało człowieka, które jest siedzibą duszy, grzebane jest z szacunkiem. Zmarłych składa się do grobu odzianych w biały całun - tachrichim.

Bejt din -  בית דין

Sąd religijny, w którego skład wchodzi zwykle trzech sędziów. W gestii sądów religijnych były rozstrzygnięcia sporów pomiędzy Żydami, rozwody, koszerność. W czasach starożytnych kiedy rozstrzygano sprawy zagrożone najwyższym wymiarem kary w sądzie zasiadały dwadzieścia trzy osoby, a w przypadku Sanhedrynu siedemdziesiąt jeden.

Bejt kneset -  בית כנסת

Synagoga. Nazwa pochodzi od rdzenia oznaczającego gromadzenie się, schodzenie się ludzi na modlitwę. Żydzi gromadzą się w synagodze trzy razy dziennie na następujących modlitwach: porannej - szachrit, popołudniowej - mincha oraz wieczornej - maariw, a także w szabaty i święta. Po zburzeniu Świątyni synagoga stała się miejscem, w którym odprawiano publiczne modlitwy. Poza funkcją liturgiczną spełnia także inne funkcje. Jest miejscem studiów religijnych i centrum życia społecznego. Pierwsze synagogi powstały w czasie niewoli babilońskiej. Aby modlitwa miała status publicznej musi być odmówiona w obecności minimum dziesięciu dorosłych mężczyzn (w przypadku mniejszej ilości modlących się nie odmawia się następujących modlitw: Kadisz, Barchu, Kdusza, nie można czytać Tory, nie ma też głośno odmawianej przez prowadzącego modlitwy Amida). W synagogach aszkenazyjskich modlący się siedzą zwróceni twarzą do aron ha-kodesz. W synagogach sefardyjskich i orientalnych miejsca dla modlących się usytuowane są z trzech stron sali.
W synagogach ortodoksyjnych mężczyźni i kobiety zajmują oddzielne miejsca. Kobiety modla się zwykle w miejscu za lub obok części dla mężczyzn. Według halachy wystarczy, aby części sali przeznaczonej dla oby płci były przegrodzone zasłoną, wysoką na metr lub przekraczająca wzrost modlących się.

Bejt midrasz -  בית מדרש

Dom nauki, miejsce studiów religijnych. Różni się funkcją od synagogi, jednak niektóre domy nauki są także synagogami i na odwrót. Inaczej niż w przypadku synagogi dozwolone jest w nim na przykład spanie. W beit midrasz osoby studiujące spędzają często długie godziny, stąd zachodzi konieczność odpoczynku. We wczesnych tekstach rabinicznych wymienia się batej midrasz jako miejsce interpretacji Tory oraz rozwoju żydowskiego prawa religijnego, wymieniane obok beit din czy Sanhedrynu. Powstały po zburzeniu drugiej Świątyni. Pierwszym znanym domem nauki był założony przez rabina Jochanana ben Zakaja beit midrasz w Jawne.

Besamim - בשמים

Wonne zioła używane przy ceremonii hawdali na zakończenie szabatu.

Bi-Jeruszalaim ha-bnuja -  בירושלים הבנויה

W odbudowanej Jerozolimie. Tę wersję życzeń składa się w Jerozolimie w trakcie kolacji sederowej w trakcie święta Pesach.

Bikur cholim -  ביקור חולים 

Odwiedzanie chorych, ważny obowiązek religijny. W Księdze Rodzaju 18:1 można odnaleźć jego źródło - kiedy Bóg odwiedza Abrahama (po tym jak Abraham został obrzezany) czy w Drugiej Księdze Królewskiej 20:1-11 w opisie wizyty proroka Izajasza u chorego króla Ezechiasza. Bikur cholim wymieniany jest także w Talmudzie babilońskim. W traktacie Nedarim znajdujemy informację, że należy składać wizytę choremu nawet sto razy w ciągu dnia oraz, że ten, kto składa wizytę choremu oddala od niego znaczną część cierpienia. Odwiedzającemu chorych oszczędzona jest kara piekielna. Odwiedziny u osoby chorej nie powinny trwać długo, ani odbywać się wcześnie rano lub późno wieczorem. Zaleca się, aby najbliżsi członkowie rodziny oraz przyjaciele odwiedzali chorego najczęściej jak jest to możliwe. Nie można informować osoby chorej o śmierci członka rodziny lub przyjaciela, aby nie zadawać jej dodatkowego cierpienia. Najczęściej odwiedziny chorego odbywają się w szabat po porannych modlitwach. Halacha zezwala na podróżowanie w celu odwiedzenia chorego krewnego.

Bima -  בימה

Podwyższenie. Podium w synagodze, miejsce z którego czytana jest Tora.

Birkat ha-gomel - ברכת הגומל

Błogosławieństwo odmawiane przez osobę, która uszła cało z opresji. W czasie kiedy istniała Świątynia w podzięce za ocalenie składano ofiarę. Po zburzeniu Świątyni jej miejsce zajęła modlitwa. Według prawa religijnego należało odmówić błogosławieństwo po wyzdrowieniu z poważnej choroby, czy powrocie z niebezpiecznej podróży. Kobiety odmawiały birkat ha-gomel po urodzeniu dziecka. Błogosławieństwo zawiera podziękowanie za ocalenie i okazanie łaski oraz nadzieję, że Bóg nadal czynił będzie dobro.

Birkat ha-kohanim -  ברכת הכהנים

Błogosławieństwo kapłańskie. Kapłani błogosławili Izraelitów w czasie świat pielgrzymich (w Pesach, Szawuot, Sukot) oraz w szabat. Błogosławieństwo kapłańskie wspomniane jest w Księdze Liczb. Składa się z trzech wersów rozdziału 6:24-26:
22 I mówił znowu Pan do Mojżesza tymi słowami: 23 «Powiedz Aaronowi i jego synom: tak oto macie błogosławić Izraelitom. Powiecie im: 24 Niech cię Pan błogosławi i strzeże. 25 Niech Pan rozpromieni oblicze swe nad tobą, niech cię obdarzy swą łaską. 26 Niech zwróci ku tobie oblicze swoje i niech cię obdarzy pokojem.
Przed błogosławieństwem kapłańskim lewici dokonują rytualnego obmycia rąk kohenów, którzy po zdjęciu obuwia ustawiają się przed zgromadzonymi w synagodze. Następnie koheni zakrywają głowy talitem i recytują modlitwę, która poprzedza wypełnienie micwy. Po niej odwracają się do modlących się, a kantor lub przewodzący modlitwom recytuje błogosławieństwo, a koheni je powtarzają. Po każdym wersie modlący się odpowiadają amen. Tylko koheni mogą dokonywać błogosławieństwa. Wszyscy obecni kapłani powinni w nim uczestniczyć, choć kapłan, któremu właśnie zmarł bliski członek rodziny, nie powinien błogosławić. Podczas błogosławieństwa ortodoksyjni Żydzi mają zwyczaj zakrywania głowy talitem oraz zakrywania nim swoich dzieci. Jeśli nie ma kohenów prowadzący modlitwy czyta je, ale zgromadzeni nie odpowiadają amen.

Birkat ha-mazon - ברכת המזון

Błogosławieństwo odmawiane po posiłku podczas którego spożywano między innymi chleb. Biblijnym źródło błogosławieństwa znajdujemy w Księdze Powtórzonego Prawa  8:10. Birkat ha-mazon składa się z czterech błogosławieństw. Pierwsze błogosławieństwo zawierające dziękczynienie za dostarczenie pożywienia zostało według tradycji skomponowane przez Mojżesza w podzięce za mannę, którą Żydzi spożywali podczas wędrówki po pustyni. Drugie - dziękczynne za Ziemię Izraela jest przypisywane Jozuemu, który wprowadził Izraelitów do Ziemi Obiecanej. Trzecie, dotyczące Jerozolimy, przypisywane jest Dawidowi, jako temu, który przeniósł stolicę do tego miasta i Salomonowi, budowniczemu Świątyni. Kolejne to dziękczynienie za Boską dobroć autorstwa rabina Gamaliela. Po nich następują krótkie modlitwy, zaczynające się do słów Ha-rachman (Miłosierny) oraz modlitwy okazjonalne (na święta).
Tekst Birkat ha-mazon zmienia się, jeśli trzy osoby spożywały posiłek wspólnie, a także jeśli w posiłku brało udział dziesięciu mężczyzn (minjan).

Biur chamec – ביעור חמץ 

Palenie znalezionych w czasie bdikat chamec resztek chamecu. Palenie odbywa się rana w dzień , w którym rozpoczyna się święto (około godziny 10.00). Akt palenia chamecu jest dopełnieniem wcześniejszego poszukiwania zakwasu w domu.

Formuła odmawiana podczas palenia chamecu:
„Wszelki chamec, który znajduje się w moim posiadaniu, ten, który widzialem i ten, którego nie widziałem, ten, który spaliłem, jak i ten którego nie spaliłem niech będzie unieważniony i uznany za pył ziemi.”

Bracha -  ברכה

Błogosławieństwo. Błogosławieństwa zaczynają się od słów: „ Bądź błogosławiony Panie, Boże nasz, Królu wszechświata.....” i są recytowane w określonym momencie ceremonii lub przy innych okazjach. Ich funkcją jest uznanie Boga za źródło wszelkiego dobra. Błogosławieństwa ze względu na funkcje można podzielić w następujący sposób:
- błogosławieństwa związane z przyjemnym, pozytywnym doświadczeniem, włączając w tę kategorię błogosławieństwa odmawiane przed i po jedzeniu oraz związane z zapachem ברכות הנהנין
- błogosławieństwa odmawiane przed wypełnieniem nakazu religijnego ברכות המצוות
- błogosławieństwa odmawiane jako dziękczynienie ברכות שבח והודאה

Brit mila - ברית מילה

Obrzezanie. Symbol przymierza zawartego między Bogiem a Abrahamem. Obrzęd dokonywany ósmego dnia pod narodzinach chłopca, także, jeśli ósmy dzień przypada w święto (nawet w Jom Kipur) i w szabat. Tylko stan zdrowia dziecka może opóźnić ceremonię. Obowiązek dokonania brit mila wymieniony jest w Księdze Rodzaju 17:1-14 (przymierze między potomkami Abrahama a Bogiem) oraz w Księdze Kapłańskiej 12:1-3 (obrzezanie ósmego dnia po narodzinach). Według Biblii obowiązek obrzezania syna spoczywa na ojcu dziecka. Dziś obrzezania dokonuje mohel. Wielu z nich jest rabinami lub kantorami. W Izraelu mohel musi otrzymać zezwolenie Ministerstwa Zdrowia i Naczelnego Rabinatu poprzedzone między innymi badaniami lekarskimi oraz egzaminem z prawa religijnego. Zwyczajowo obrzezania dokonuje się podczas uroczystości w obecności członków rodziny i przyjaciół. Po ceremonii następuje uczta. Judaizm nakłada obowiązek obrzezania każdego Żyda, choć także ten nie obrzezany uważany jest za Żyda. Konwertyta musi poddać się obrzezaniu, gdyż nie ma konwersji na judaizm bez obrzezania.