Profesor Mojżesz Schorr - człowiek postępu     

Strona głownaW rękach NKWD

Losy prof. Mojżesza  po wybuchu II wojny światowej

 

1939 rok

7 września Wraz z żoną udaje się w kierunku Równego, gdzie znajduje się  córka Fela  wraz ze swoimi dwoma synami i synem siostry Soni, Piotrusiem.         
27 września Przyjazd do Ostroga

9 października Aresztowanie Mojżesza Schorra w Ostrogu, gdzie jest przetrzymywany przez tydzień, następnie zostaje przewieziony i przetrzymywany w Łucku .

15 października Porucznik Państwowego Bezpieczeństwa 2-go wydziału UGB NKWD USSR stwierdza, że Schorr jest podejrzany o „prowadzenie karygodnej  działalności w stosunku do komunistów oraz osób sympatyzujących z władzą radziecką”. Następnego dnia prokurator uznaje oskarżenie.   

24 października Zostaje  przewieziony do więzienia we Lwowie.

9 listopada We Lwowskim więzieniu, po przesłuchaniu oficer śledczy podtrzymuje oskarżenie że Schorr „będąc w polskim parlamencie, jednocześnie będąc rabinem, prowadził karygodną politykę w stosunku do komunistów oraz sympatyzujących z władzą radziecką”,  postanawia pociągnąć go do odpowiedzialności z par. 54 p.13. W ciągu następnych przesłuchań śledczy oskarża :” karygodna polityka w stosunku do członków i sympatyków partii komunistycznej”  jest udowodniona.


1940 rok

3 lutego Akta Mojżesza Schorra zostają przesłane do Moskwy.       

3 lutego Schorr  konwojem przewożony jest do  Moskwy, do 1-go spec-wydziału NKWD ZSRR. W dokumentacji określa się jego stan zdrowia jako „dobry”.

21 marca Dociera do moskiewskiego więzienia butyrskiego. Tam pobierają odciski jego palców i wypełniają nowa ankietę.

26 marca Podjęcie dalszego śledztwa, podczas którego śledczych interesują przede wszystkim powiązania Mojżesza Schorra z JOINTem. Oficer śledczy odnotowuje:”ustalono związki Schorra z elementami kontrrewolucyjnymi zagranicą oraz amerykańską JOINT prowadzącą szpiegowską działalność w ZSSR”.
14 sierpnia    Stan zdrowia Schorra pogarsza się, na co wskazuje diagnoza lekarska:”miażdżyca, nadciśnienie, niewydolność mięśnia sercowego”.

17 września Podczas przesłuchania śledczy stara się udowodnić Mojżeszowi Schorrowi, jako senatorowi, syjoniście, rabinowi i działaczowi społecznemu,  działalność nacjonalistyczną, antykomunistyczną i antyradziecką.  Schorr zaprzecza tym zarzutom.


1941 rok


12 kwietnia Akt oskarżenia zostaje sformułowany, kwalifikacja czynu nie zmieniona.

22 maja Narada specjalna przy NKWD wydaje wyrok – pięć lat zesłania do Uzbekistanu. Wyrok nie zawiera podstawy oskarżenia, wskazuje się w nim, że Schorr zostaje zesłany jako element społecznie niebezpieczny.

7 czerwca Mojżesz Schorr zostaje przetransponowany do Taszkientu.

10 lipca Mojżesz Schorr umiera w szpitalu w obozie w Postach, w Uzbekistanie.



Spis treści

Wywiezienie do Moskwy

Wspomnienia Leona Kozłowskiego

 

... W więzieniu zmarstynowskim przesiedziałem pięć miesięcy, a więc ogółem we Lwowie pół roku. 18 marca 1940 roku kazano mi zebrać swoje rzeczy, wyprowadzono z celi, ostrzyżono, ogolono, przygotowując w ten sposób do transportu. (...) Po załatwieniu formalności załadowano mnie i pięciu innych więźniów do karetki więziennej i odstawiono na dworzec. Tu załadowano nas do specjalnego więziennego wagonu, tak zwanego stołypinowskiego. Naszą szóstkę wsadzono do jednego przedziału. Byli to: maszynista kolejowy, wiceprzewodniczący Polskiej Partii Socjalistycznej na Lwów - Wróbel, rabin z Warszawy, były senator Schorr, Niemiec - nauczyciel ludowy w kolonii niemieckiej z okolic Lwowa, szofer wojskowy, złapany przez wojska sowieckie, sierżant lotnik i ja. (...)

Wieczorem 18 marca wyjechaliśmy ze Lwowa w kierunku wschodnim, rano przejechaliśmy Zbrucz, a po południu byliśmy w Żmerynce. Było jasne, że jedziemy do Kijowa, gdzie stanęliśmy rano. W drodze karmiono nas bardzo źle. dostawaliśmy 600 gramów chleba razowego i pół śledzia na dobę. Poza tym wodę w bardzo ograniczonych ilościach. (...).

Leon Kozłowski, Moje przeżycia w więzieniu sowieckim i na wolności w czasie wojny w Rosji Sowieckiej, Warszawa 2001.

 

Zeznania

Schorr w połowie 1940 siedział na łubiankach (Moskwa). Ze mną siedział p. Celewicz Włodzimierz, były poseł ukraiński - któremu m. in. "Śledczyki" opowiadali o Schorze, że ciągle sądził, że go niedługo wypuszczą - co więcej, że zajmie on w Rosji stanowisko naczelnego rabina. W tym kierunku "Śledczyki" zrobili mu pewne nadzieje, w co Schorr - już zdziecinniały z powodu starości - naiwnie wierzył. Jak dochodziły nas słuchy, Schorra w więzieniu traktowano względnie, bez szykan - dawali mu specjalne wyżywienie. W drugiej połowie 1940 już o Schorze nie słyszałem i nic więcej nie wiem.

Skrzypek

Kujbyszew 23.III.42

 

Od p. Kukajtisa, Litwa z Litwy Kowieńskiej, z którym siedziałem w czerwcu 1941 r. na Łubiance w celi 61 dowiedziałem się iż rabin Schorr w końcu maja, może nawet na poczatku czerwca 1941 r. przebywał na Łubiance i trzymał się dobrze pod każdym względem. Z Łubianki wywieziono mnie do Saratowa 27 czerwca 1941. W transporcie saratowskim rabina Schorra nie było.

Władysław Broniewski

Kujbyszew 23.III.1942

 

Odpisane z archiwum ambasady polskiej. Z rąk Sekretarza p. Wilka i Bernarda Fingera (Reginisa) 12.IX.42 w Hajfie na Karmelu

 

Relacja przepisana przez jehoszuę z materiałów archiwalnych. Każda informacja o losach ojca była dla niego ważna. Relacja przepisana przez jehoszuę z materiałów archiwalnych. Każda informacja o losach ojca była dla niego ważna. Relacja z aresztu we Lwowie spisana przez Wisię Wagnera; nazwisko więźnia nieznane.

 

b_600_0_16777215_00___images_artykuly_schorr.jpg